Vì sao sử dụng kháng sinh gây tiêu chảy?

Kháng sinh là loại thuốc ưu tiên trong điều trị nhiễm khuẩn. Giống như những loại thuốc khác, kháng sinh cũng có các tác dụng phụ không mong muốn. Một trong những tác dụng phụ hay gặp nhất là tiêu chảy do dùng kháng sinh, chiếm tới gần 20% số người đang phải dùng kháng sinh để điều trị.

Tình trạng tiêu chảy do uống kháng sinh là gì?

Tình trạng tiêu chảy do uống kháng sinh được mô tả là tiêu chảy thường xuyên, đi tiêu lỏng xảy ra do các phản ứng với thuốc điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn.

Tình trạng tiêu chảy có liên quan đến việc uống kháng sinh là một trong những tác dụng ngoài ý muốn khá phổ biến của hầu hết các loại kháng sinh, chủ yếu là do tác động của kháng sinh gây rối loạn đường ruột.

Khi uống kháng sinh gây tiêu chảy nhẹ có thể không cần điều trị. Tuy nhiên, trong trường hợp nghiêm trọng hơn liên quan đến việc uống kháng sinh gây tiêu chảy, bạn có thể yêu cầu dừng, chuyển đổi thuốc kháng sinh khác.

Tiêu chảy do kháng sinh có thể sẽ bắt đầu khoảng 5 đến 10 ngày sau khi bắt đầu điều trị bằng kháng sinh. Đôi khi, tiêu chảy và các triệu chứng khác có thể không xuất hiện trong những ngày điều trị mà có thể xuất hiện sau khi đã hoàn tất điều trị kháng sinh. Các dấu hiệu và triệu chứng từ nhẹ đến nặng như:

• Phân sống, mủ trong phân, phân có máu.
• Đi ngoài thường xuyên.
• Đau bụng và co rút bụng.
• Sốt, buồn nôn, chán ăn.

Gần như tất cả các loại kháng sinh có thể gây tiêu chảy liên quan đến việc sử dụng chúng. Kháng sinh thường gặp nhất bao gồm:

• Cephalosporin, như cefdinir và cefpodoxime
• Penicillin, như amoxicillin và ampicillin

Nguyên nhân uống kháng sinh gây tiêu chảy

Nguyên nhân uống kháng sinh gây tiêu chảy là do trong hệ tiêu hóa tồn tại vi khuẩn với rất nhiều chủng khác nhau, trong đó có vi khuẩn có lợi (lợi khuẩn) và vi khuẩn có hại. Trong quá trình tồn tại, nhóm vi khuẩn có lợi nếu phát triển mạnh và đầy đủ sẽ kiềm chế không cho nhóm vi khuẩn có hại phát triển gây bệnh. Tuy nhiên, khi dùng kháng sinh kéo dài, một số chủng vi khuẩn có lợi sẽ bị ảnh hưởng, các vi khuẩn có hại lại ít bị ảnh hưởng.

Vì vậy cân bằng giữa hai nhóm vi khuẩn bị phá vỡ, nhóm vi khuẩn có hại phát triển tràn lan trong đường tiêu hóa, tiết ra độc tố gây tổn thương niêm mạc ruột, kích hoạt quá trình viêm nhiễm, phù nề, xuất tiết, xuất huyết trong lòng ruột và hội chứng tiêu chảy do dùng kháng sinh.

Nhiễm khuẩn Clostridium difficile (C. difficile)

Khi kháng sinh làm đảo lộn sự cân bằng của vi khuẩn trong hệ tiêu hóa của, vi khuẩn C. difficile có thể nhanh chóng phát triển ngoài tầm kiểm soát. Vi khuẩn C. difficile tiết ra độc tố tấn công và gây tổn thương niêm mạc ruột. Tiêu chảy nhiễm trùng do C. difficile thường là dạng nặng nhất của tiêu chảy do dùng kháng sinh.

Vi khuẩn Clostridium difficile có thể gây tiêu chảy nhiễm trùng nặng. Ảnh: harvard.edu

Các loại kháng sinh phổ biến nhất liên quan đến nhiễm C. difficile bao gồm fluoroquinolones, cephalosporin, penicillin và clindamycin.

Các biến chứng tiêu chảy do dùng kháng sinh

Biến chứng nghiêm trọng nhất liên quan đến việc uống kháng sinh gây tiêu chảy là người bệnh bị viêm đại tràng giả, biến chứng này có thể dẫn đến nguy hiểm tính mạng, bao gồm:

• Mất nước: Tiêu chảy nặng có thể dẫn đến mất quá nhiều nước và chất điện giải, chủ yếu các chất như natri và kali. Tình trạng mất nước quá nhiều và lâu ngày có thể gây biến chứng nghiêm trọng. Các dấu hiệu và triệu chứng của mất nước bao gồm khô miệng, khát nước dữ dội, đi tiểu ít hoặc không có và suy nhược.
• Thủng ruột: Tổn thương niêm mạc ruột già có thể dẫn đến lỗ thủng trên thành đường ruột khi tiêu chảy quá nhiều lần do dùng kháng sinh.
• Phình to đại tràng (megacolon): Nguyên nhân là do đại tràng trở nên không thể trục xuất khí và phân, nên đại tràng ngày càng to. Các dấu hiệu và triệu chứng của phình to đại tràng bao gồm: đau bụng và chướng bụng, sốt và suy nhược. Đây là một biến chứng nghiêm trọng có thể dẫn đến nhiễm trùng hoặc vỡ nên cần phải điều trị tích cực.

Làm gì khi bị tiêu chảy do uống kháng sinh?

Uống đủ nước: Khi mất nước do tiêu chảy liên quan đến dùng kháng sinh thì bạn cần đủ nước. Nếu mất nước nặng nề, bạn nên uống các dịch có chứa nước, đường và muối hoặc nước trái cây. Tránh các đồ uống có quá nhiều chất đường hoặc chứa cồn hoặc caffeine như cà phê, trà và cola, có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng. Đối với trẻ sơ sinh và trẻ em bị tiêu chảy, bạn hãy hỏi bác sĩ về việc sử dụng giải pháp bù nước bằng đường uống để bổ sung nước và chất điện giải;

Chế độ ăn phù hợp: Chọn các loại thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa, bao gồm táo, chuối và cơm. Tránh các thức ăn nhiều chất xơ như đậu, các loại hạt và rau quả. Ăn uống bình thường khi các triệu chứng tiêu chảy đã hết hoàn toàn.

Dùng men vi sinh (probiotics): giúp khôi phục lại sự cân bằng lành mạnh cho đường ruột, tăng cường lượng vi khuẩn tốt. Men vi sinh vật có sẵn trong viên nang hoặc dạng lỏng hay trong một số loại thực phẩm chẳng hạn như sữa chua.

Dùng thuốc trị tiêu chảy: Trong một số trường hợp tiêu chảy liên quan đến kháng sinh nhẹ, bác sĩ có thể khuyên nên dùng thuốc chống tiêu chảy như loperamide. Tuy nhiên, bạn phải hỏi bác sĩ trước khi dùng thuốc chống tiêu chảy vì chúng có thể cản trở khả năng loại bỏ các độc tố của cơ thể và dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Nếu bạn bị nhiễm C. difficile, bác sĩ có thể sẽ ngừng sử dụng bất kỳ loại kháng sinh nào bạn đang sử dụng và có thể kê đơn thuốc kháng sinh nhắm mục tiêu cụ thể khi đó là diệt vi khuẩn C. difficile gây tiêu chảy. Bạn cũng sẽ được yêu cầu ngừng dùng thuốc ức chế axit dạ dày. Đối với những người bị loại tiêu chảy nhiễm trùng này, các triệu chứng tiêu chảy có thể quay trở lại và cần điều trị nhiều lần.

Có cách nào để phòng tránh tiêu chảy do kháng sinh không?

Có một số cách có thể làm giảm nguy cơ bị tiêu chảy liên quan đến kháng sinh như sau:

Dùng men vi sinh: Men vi sinh có thể giúp bổ sung vi khuẩn tốt (lợi khuẩn) vào hệ thống tiêu hóa của bạn. Một số đánh giá gần đây. Nguồn tài liệu khoa học đã phát hiện ra rằng sử dụng men vi sinh trong khi dùng kháng sinh có thể có hiệu quả để ngăn ngừa tiêu chảy.

Vệ sinh tốt: Rửa tay thường xuyên, đặc biệt là sau khi sử dụng phòng tắm, có thể giúp ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn Clostridium difficile. 

Tuân thủ theo hướng dẫn sử dụng thuốc. Một số kháng sinh khuyến cáo là uống cùng với bữa ăn. Hãy chắc chắn tuân thủ sử dụng đúng cách để giảm kích ứng tiêu hóa.

Chỉ dùng kháng sinh khi cần thiết: Mặc dù thuốc kháng sinh có thể điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn, nhưng chúng không hiệu quả đối với các bệnh nhiễm siêu vi trùng (virus) như cảm lạnh và cúm. Việc lạm dụng kháng sinh có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe tiêu hóa của bạn và gây ra các vấn đề khác.

Thông báo với bác sĩ của bạn: Nếu bạn bị tiêu chảy khi dùng kháng sinh trước đó, hãy cho bác sĩ biết vì đã bị tiêu chảy liên quan đến sử dụng kháng sinh một lần sẽ nhiều khả năng bị tương tự một lần nữa. Bác sĩ có thể kê toa một loại kháng sinh khác để giảm thiểu nguy cơ tiêu chảy do kháng sinh này.

 

Ban Biên tập Giáo Dục Sức Khỏe

-------------------------------------

Nguồn:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/antibiotic-associated-diarrhea/symptoms-causes/syc-20352231

https://www.vinmec.com/vi/thong-tin-duoc/su-dung-thuoc-toan/vi-sao-uong-khang-sinh-co-gay-tieu-chay/

https://www.healthline.com/health/antibiotics-diarrhea